NGUYÊN NHÂN SINH BỆNH

NN	PHÂN LOẠI		BỆNH/ TRIỆU CHỨNG
PHONG  (ngoại  nhân )	Ngoại phong	Phong hàn	Cảm mạo do lạnh: ngạt mũi, chảy nước mũi, sợ gió, sợ lạnh, mạch phù
			Đau dây TKNB, đau khớp do lạnh
			Ban chẩn, dị ứng, viêm mũi dị ứng do lạnh
		phong nhiệt	Cảm mạo có sốt, bệnh truyền nhiễm, sốt ko sợ lạnh, rêu lưỡi vàng, chất lưỡi đỏ, mạch phù sác
			Viêm màng tiếp hợp theo mùa dị ứng
			Viêm khớp cấp
		phong thấp	Viêm khớp dạng thấp, thoái khớp
			Đau dây TKNB
	Nội phong	can huyết hư	Tai biến MMN dẫn đến liệt ½ ng, chân tay co
		can thận âm hư	Nhức đầu hoa mắt, chóng mặt ( can dương vượng )
		Can khí  động	sốt cao co giật
HÀN   (ngoại nhân )	Ngoại hàn	phong hàn	Xem Phần phong
		hàn thấp	ỉa chảy, nôn mửa, đau bụng do lạnh
	Nội hàn	tâm phế dương hư	Tắc động mạch vành ( mùa lạnh hay gặp )
			Hen do lạnh ( thận + hư ko nạp phế khí )
		tỳ vị hư hàn	Ăn uống kém, đầy bụng, đau bụng, sợ lạnh, tiểu tiện nhiều
		thận dương hư	ỉa chảy về đêm ( ngũ canh tả )
	Bất nội ngoại	vị hàn	Đau chướng bụng, nôn do ăn đồ lạnh
THỬ   (ngoại nhân )		Thử nhiệt	trúng thử: say nắng, hoa mắt, chóng mặt, nặng thì đột nhiên hôn mê, bất tỉnh, khò khè, ra mồ hôi lạnh, chận tay quyết lạnh
			thương thử: sốt, vật vã, khát, mệt vào mùa hè
		Thử thấp	ỉa chảy vào mùa hè ( gặp thấp nhiệt gây lỵ, nhiễm khuẩn )
		dương thử	sốt, vật vã, thở mạnh, khát khô họng, táo bón, mạch phù sác
		âm thử	Sốt, rét đắp chăn, nôn mửa, ỉa chảy
THẤP  (ngoại  nhân )	Ngoại thấp	phong thấp	Xem Phần phong
		hàn thấp	Xem Phần hàn
		Thử thấp	Xem Phần thử
		thấp nhiệt	Nhiễm khuẩn đường tiết niệu, tiêu hóa, sinh dục ( hạ tiêu: gan, mật, ruột, sinh dục, bàng quang )
		thấp chẩn	Đại tiện lỏng, tiểu đục, chảy nước đục ( chàm )
	Nội thấp	thượng tiêu	Nặng đầu, hoa mắt, chóng mặt, ngực sườn đầy tức
		trung tiêu	chậm tiêu, ỉa chảy, ăn kém, miệng dính nhớt, chân tay mỏi nặng nề
		hạ tiêu	phù chân, tiểu ít, tiểu đục, phụ nữ ra khí hư
TÁO    (ngoại nhân )	Ngoại táo	lương táo	sốt, sợ lạnh, ko mồ hôi vào mùa thu
		ôn táo	sốt cao, ko sợ lạnh, miệng khát, tâm phiền, lưỡi đỏ, hay gây mất tân dịch, điện giải ( âm hư huyết nhiệt )  truyền nhiễm sốt xuất huyết, viêm não vào mùa thu
	Nội táo	do dùng thuốc	thuốc đắng, tả hạ, nóng dùng lâu
		do sốt cao	mất tân dịch
HỎA  (ngoại nhân )	Ngoại hỏa	hỏa độc	Sốt cao, phiền táo, nước tiểu đỏ, khát, họng đỏ sưng đau, ban chẩn, sốt cao, chảy máu ( bức huyết vong hành ), nôn ra máu, chảy máu cam, đại tiểu tiện ra máu, mụn nhọt, viêm phổi, viêm họng, viêm lợi, nhiễm độc thần kinh, Mắt đỏ, mặt đỏ, sợ nóng, khát, rêu lưỡi vàng dày, chất lưỡi đỏ, mạch sác,
		nhiệt độc
		phong nhiệt
		thấp nhiệt
		táo nhiệt
		thử nhiệt
	Nội hỏa	can hỏa vượng	Mắt đỏ sưng đau
		tâm hỏa vượng	Loét lưỡi
		Vị hỏa	Sưng lợi
		âm hư sinh nội nhiệt	Gò má đỏ, ngũ tâm phiền nhiệt, triều nhiệt, đau nhức trong xương, đạo hãn, họng khô, lưỡi đỏ ít rêu hoặc ko có rêu.
TÌNH CHÍ    ( NỘI NHÂN )	Hỉ : (vui mừng)		Hại đến tâm khí
	Nộ : (giận)		Hại đến can khí
	Tư : (lo lắng)		Hại đến tỳ khí
	Ưu, bi : (sầu, muộn)		Hại đến phế khí
	Khủng, kinh : (hoảng, sợ)		Hại đến thận khí
BẤT NỘI NGOẠI NHÂN	Sang chấn ( ngã, đâm chem… ) Trùng, thú cắn Ăn, uống không phù hợp Lao động quá sưc, ko phù hợp Tình dục